Een daverende klap op donderdagmorgen 26 september 2019

Een daverende klap op donderdagmorgen 26 september 2019.

a. De inzet

Ik verblijf nu al een kleine 5 weken op Ambon. Aan de theologische faculteit van de UKIM, de christelijke universtiteit op Ambon. Vorig jaar gaf ik als docent les op het terrein van de pastorale  . Dit semester draai ik ook mee bij de colleges kerkgeschiedenis, systematische theologie en publieke theologie. Uitgangspunt daarbij is, dat ik de (seculiere) context van de Molukse kerk in Nederland nader toelicht. Wat is de geschiedenis van die Molukse kerken in Nederland? In hoeverre zijn ze theologisch ingegaan op de geloofsuitdagingen in de seculiere samenleving? Welke rol hebben daarbij het evangelie, de Molukse identiteit en cultuur gespeeld? Wat kunnen wij vanuit de verschillende contexten  leren van elkaar.

b. De klap van de aardbeving

Het semester was net op gang gekomen toen het campusleven abrupt stil kwam te liggen. Om kwart voor 9 ’s morgens werd Ambon op donderdag 26 september getroffen door een aardbeving met een kracht van 6,5 op schaal van Richter. De paniek op de campus was groot. Iedereen rende naar buiten om zich in veiligheid te brengen. Binnen een half uur volgde de naschok met een kracht van 5,6 op de schaal van Richter. Dat was het signaal om de campus voorlopig af te sluiten. Uit veiligheidsoverwegingen laste de rector Dr. Jafeth Damamain een korte vakantie in. Op maandag 30 september zouden de activiteiten op de campus weer hervat worden. De schrik zat er goed in. Want het duurde bijna een halve week, voordat iedereen weer terug was op de campus. Sommige studenten werden door hun ouders gesommeerd om terug te gaan naar de kampong. Zij vreesden, dat het leven in de stad totaal ontregeld zou worden met als gevolg, dat het levensonderhoud voor hun kinderen onbetaalbaar zou worden. Anderen spraken van een traumatische ervaring en zochten vooral naar rust of wilden niet geconfronteerd worden met de plek, waar het zich afspeelde. Ze wilden nog niet terug naar de campus, en waakten ervoor om opnieuw vanaf de derde of tweede etage zich een weg te moeten banen naar een veilige plek buiten…

Tot donderdag 10 oktober functioneerde de campus optimaal, totdat er weer allerlei bevingen zich voordeden in de ochtend en in de middag. De paniek en schrik hield iedereen weer in een ijzeren greep. Veel studenten en docenten hielden het voor gezien en gingen naar huis. De stad was snel weer verlaten, aangezien iedereen naar de bergen wilde vluchten. De rector laste gelijk een vakantie in tot en met 20 oktober. Alle colleges werden afgelast en studenten en docenten konden uitwijken naar een veilig heenkomen hoog in de bergen of konden hun familie opzoeken. Zelf heb ik de tijd genomen om van een ontsteking te herstellen en om mijn visum via een reis naar Jakarta en Singapore te regelen.

Net zoals in de stad maakte angst zich meester van de campus. Toen de aardbeving zich manifesteerde, werd a.h.w. de bodem onder ieders voeten weggeslagen. Mensen reageerden vanuit de panieksituatie. Al het geloof leek te zijn weggespoeld. Tegelijkertijd realiseer je je hoe menselijk dit soort reacties zijn. Hoe moet je vanuit het geloof in een crisissituatie als deze handelen. Het is ontwapenend om te zien, dat docenten en predikanten gewone mensen zijn, die niet vrij zijn van momenten van angst. De één manoeuvreert behoedzaam en de ander weer gewiekst naar een veilige haven. Het gevolg is, dat mensen hun ontevredenheid uiten als het gaat om predikanten, die de gemeente achterlaten en kiezen voor de beschutting van hun eigen familie…

c. Totale ontwrichting

In de stad Ambon is het leven sinds 26 september totaal ontwricht. Op het eiland werden de dorpen Passo, Waai, Banda Suli en Liang heftig getroffen. Veel huizen zijn ingestort of niet meer bewoonbaar. De mensen worden opgevangen in speciale kampen (pengungsi). Het gebrek aan sanitaire voorzieningen, medicijnen en goede slaapplekken is groot. De afgelopen weken heeft het bijna ’s avonds altijd geregend, waardoor de gezinnen in de tenten niet aan slapen toekwamen. De noodhulp is uitgezet vanuit de diverse hulpposten, maar overal klinkt het geklaag, dat de overheid traag handelt. Toch blijkt dit mee te vallen. Allerlei hulpacties komen van de grond, waarin men vooral tenten, medicijnen en baby-kits aanbiedt. Soms bekruipt mij het gevoel, dat sommige mensen willen helpen om zo goed te scoren… De Molukse Protestantse kerk heeft een eigen rampenbestrijdingsteam, die alle hulp coördineert binnen haar werkgebied. Zij financiert alle hulp op basis van de giften, die zij van allerlei (zuster)instellingen aangeboden krijgt. Zij biedt niet alleen noodhulp aan, maar stuurt ook via haar GPM-netwerk jongerenteams naar de islam en christendorpen om de kinderen op te vangen. Sommigen krijgen een training op het gebied van ‘trauma healing’.

De schade op het eiland Ambon is niet vergelijken met die van Haruku, Oma en Seram. Vanuit de leiding van de Protestantse Kerk op de Molukken probeert men iedereen een hart onder de riem te steken. Daarom heeft men de geplande MPL (breed moderamen) laten doorgaan op Haruku. De vergadering is vanwege de omstandigheden een aantal dagen ingekort en ook de afvaardiging per klassis aangepast.

De schade aan de nieuwe kerk van Waai stond symbool voor de neergang van het dorp. Hoeveel geld heeft men niet geïnvesteerd in de nieuwbouw van de kerk en de eigen woningen? Aan het licht kwamen de louche praktijken van bouwondernemingen, die de huizen en het kerkgebouw zo goedkoop mogelijk bouwden. In plaats van huizen te bouwen met steen en cement werd gekozen voor de goedkope variant van halffabrikaten. Er wordt nu veel geklaagd over het gemak, waarbij woningen bij bevingen en naschokken instorten. De roep wordt luider om strengere bouwvoorschriften op te stellen. De overheid zal dit zo moeten aanpassen, dat vanaf nu alleen maar ‘aardbeving bestande’ vernieuwbouw plaats vindt. Anders investeert zij in een bodemloze put. Na de kerusuhan zijn veel nieuwbouwprojecten gebouwd op de campus van de staatsuniversiteit UNPATTI en de Negri Waai. Bij de afgelopen aardbevingen zijn de meeste gebouwen weer verwoest.

Elders zijn mensen in een klap hun huis en onderkomen kwijtgeraakt. De schade van de aardbeving is op de campus beperkt tot een aantal scheuringen. Het duurt nog wel een tijd, voordat het leven op de campus weer volledig hersteld is. Mensen lopen nu anders rond op de campus. Op hun qui vive voor een nieuwe schok. Voor de aardbeving van 26 september werd de bevolking geteisterd door nep nieuws. De plaatselijke autoriteiten hebben zich ingespannen om  deze ‘hoax-berichten’ te neutraliseren. Zo werd er rondgebazuind, dat Ambon getroffen zou worden door een tsunami. Het BMKG – het Indonesisch agentschap voor meteorologie, klimatologie en geofysica – heeft dit vanaf het begin met klem tegengesproken. Zij bevestigde wel, dat de kans op aardbevingen groot is, gelet op het wandelende episch centrum. In de afgelopen 3 weken zijn er al meer dan 1500 bevingen en naschokken geregistreerd door het BMKG. De angst schijnt plaats te hebben gemaakt voor berusting en over en weer worden grapjes gemaakt, dat we door de ‘ring of fire’ op de proef worden gesteld… In de afgelopen weken zien we wel een opvallende verandering in de kerken en in de moskeeën. De kerkleiding en de moslimraad hebben hun geloofsgemeenschappen opgeroepen stipt om 20.00 u God in gebed aan te roepen.

d. Samen sterk in gebed en stilte

Gisteravond was ik samen met een aantal huisgenoten naar de Lapangan Merdeka gegaan om een oecumenische gebedsdienst  bij te wonen. De voorgangers waren van Rooms-Katholieke en Protestantse huize. Ik was enigszins teleurgesteld, want van collega’s op de campus hoorde ik, dat het om een interreligieuze gebedsavond zou gaan.

De avond was door het stadsbestuur van Ambon georganiseerd. Dat was ook te merken, want veel ambtenaren in uniform gaven acte de présence. Daarnaast waren ook afvaardigingen van parochie- en kerkenraden aanwezig in officiële kledij. Samen werd er gezongen en gebeden in de buitenlucht. Het was een indrukwekkende dienst, waarbij christenen van allerlei stromingen elkaar vonden in gebed en samenzang. Pdt Dr Steve Gasperz riep in zijn overdenking op om te blijven vertrouwen op de nabijheid van de Heer Jezus Christus. Ondanks alle angst- en paniek–aanvallen, die ons op de proef zullen stellen. Hij las uit Markus 4, waarin Jezus de storm op het meer tot bedaren bracht. Het gaat om het hervinden van onszelf in de rust, die Hij ons blijft schenken. Daarin is het ook van belang om met elkaar voor het goede te kiezen en elkaar te versterken in het geloof. Moslims en Christenen hebben elkaar daarbij nodig. De daverend klap van donderdag 26 september dreunt nog steeds door. Dagelijks worden de bevingen en schokken geregistreerd. Maar maandagavond 21 oktober werd ik door het gezang geraakt. Mijn hart schudde van blijdschap. Begeleid door een band en een koor zongen de bewoners van Ambon de liederen meerstemmig en harmonieus. Gesterkt door dit samenzijn gaan wij moedig voorwaarts.

Ambon, 22 oktober 2019.

Pdt Dr. Verry Patty