Reisverslag ds Verry Patty – 4. Lessen in onderwijs en duurzaamheid

Lessen in onderwijs & duurzaamheid

1. Hari Pendidikan Nasional

Op woensdag 2 mei was het college verplaatst vanwege de nationale dag voor het onderwijs. Pdt Agus Batlajery gaf me het advies om later te komen. Hij wilde mij niet confronteren met een ceremonie, waarbij het Indonesische volkslied fier gezongen wordt en de vlag ten top zou gaan. Wij maakten de opmerking, dat we de vierkleur zouden meenemen… Ik was blij, dat ik ’s morgens vroeg het geheel heb waargenomen. Toen ik arriveerde kwam ik een andere UKIM oud-rector tegen pdt Nelis Alyona. Hij legde mij uit wat er allemaal stond te gebeuren. Alles speelde zich af voor de vlaggenmast op het basketbalveld. Alle groepen, die betrokken waren bij het academisch onderwijs van de UKIM zouden acte de presence geven. Maar je kon aan de hoeveelheid aanwezigen zien, dat de overgrote meerderheid van de studenten en docenten op het tijdstip van de ceremonie andere prioriteiten hadden. Ik telde bij lange la geen 4.000 studenten. Het waren de jonger jaars, die plichtmatig in rijen stonden opgesteld, aangevuld met de ‘pegawai kantor’ (administratieve krachten) en de docenten. De eerste rij van deze laatste groep bestond voornamelijk uit de pas aangestelde Pembantu Rectors (PR). De aanwezigheid van de docenten viel tegen; meer dan een rij plichtsgetrouwen telde ik niet. Het blijft altijd een vraag, wie er nu van de docenten op dit soort festiviteiten af komt. Klaarblijkelijk waren er andere verplichtingen. Als docent heb je een bijna onaantastbare positie in de relatie tot de studenten. Binnen de vakgroep (jurusan) kun je nog aangesproken worden op afspraken m.b.t. de leerstof, maar als docent heb je het alleenrecht als het gaat om het lesgeven. Een docent kan bij afwezigheid een medewerker inzetten of een aantal studenten de opdracht geven om de stof samen te behandelen, zodat hij daar later op kan terugkomen. Soms gebeurt het, dat door omstandigheden de lessen niet doorgaan. In de collegezaal en rondom het trappenhuis blijven de studenten eindeloos hangen in afwachting van de komst van de docent. Weggaan zou kunnen inhouden, dat je als afwezige geregistreerd wordt als de docent als nog verschijnt. Je hoort geen gemor of geklaag; ze accepteren de situatie, zoals het is. Het is geen uitzondering, dat  een docent  30 minuten te laat arriveert. Het tekent de sfeer, dat zonder enige toelichting of excuus gestart wordt met de les. In Nederland is dit onvoorstelbaar en kunnen de studenten de docent bij wijze van spreken ter verantwoording roepen.

Bij de vlaghijsing tijdens de hari Pendidikan Nasional waande ik me in de Molukse wijk op 25 april wanneer de proclamatie van de RMS ’s morgens herdacht wordt. Op Ambon waren 3 jongeren uitverkoren voor de parade van de vlaghijsing. Twee jonge mannen en een jonge vrouw waren geheel in het wit gekleed. Plechtig marcheerden zij onder allerlei commando’s van de commandant, die ik niet goed kon verstaan, maar die ik vanuit de herinneringen vanuit mijn tienerjaren kon ondertitelen: “Geef acht. Breng groet! Op de plaats rust!” Het trio maakte er een show van; elke beweging was goed geregisseerd. De timing en de discipline spatte ervan af. Met veel bewondering zag je jong en oud genieten van het gebeuren. Bij het zingen van het Indonesisch volkslied merkte ik, dat ik er enerzijds afstandelijk naar luisterde. Ik sta wel op en zing niet mee, maar ik verwonder me over de wijze, waarmee velen om mij heen dit lied met hart en ziel zingen. Net zoals bij het Wilhelmus kreeg ik het gevoel een buitenstaander. Maar bij het horen van de eerste woorden ‘Indonesia tanah aerku’ kreeg ik bewondering voor de wijze, waarop bijna alle omstanders het lied inzetten. De rillingen liepen over mijn lijf. Is dit nu datgene, wat Buma van het CDA in het Nederland van 2018 wil. Dat bij elke gelegenheid het Wilhelmus gezongen wordt? Is dit nu de oplossing om het nationalistische gevoel van het Nederlanderschap vanaf de schoolbanken impulsen te geven? Zal hierdoor de inburgeringsproblematiek in Nederland verdwijnen? Ik heb daarbij grote twijfels. De Molukkers in Indonesië blijven zich telkens inspannen om zich als Indonesiër te manifesteren. Hun nationalistische gevoelens kent geen grenzen, maar op de één of andere manier constateer ik, dat zij er nèt niet bijhoren. De ochtendceremonie onder de zonnestralen duurde extra lang aangezien de ambtenaar, die vanuit het ministerie van onderwijs het geheel officieel leidde voor mijn gevoel een extra lange speech hield. Dit in tegenstelling pdt. Nees Parihela, docent aan de theologische faculteit, die voorging in het gebed. Kennelijk zijn predikanten in staat om op basis van hun liturgische ervaringen in te schatten hoe lang je de aandacht van een publiek onder de warme ochtendzon kan vasthouden. Na het geheel van nog geen uur kregen alle aanwezigen een doosje met allerlei versnaperingen en een flesje water. Gedurende de ceremonie was het aantal aanwezige mensen toegenomen.

2. Buka sasi

Die ochtend gingen we met Bung Frans Palyama naar de fabriek van Komboti Pusaka Maluku (KPM) in Tawiri. Ik ken bung Frans al van de periode, dat ik in Moordrecht opgroeide en sinds ik als predikant werkzaam ben kom ik hem als gemeentelid tegen. Eerst in Woerden en nu in Amsterdam. Op weg naar Tiwiri vielen al snel de grapjes over onze verbondenheid met Moordrecht; Bung Joop Franciscus woont nog in Moordrecht. Het fabrieksterrein is gelegen buiten de stad Ambon gelegen in de richting van het Pattimura vliegveld. De directeur van KPM, Petra Kastanja, reed de Moordrechtse delegatie door het drukke ochtendverkeer. Enthousiast vertelde hij hoe ongeveer 5 jaar geleden met hulp van Titane gekozen was om aan de fabriek te werken. Het is een droom, waarbij het de uitdaging blijft om aan het welzijn van de Ambonse bevolking bij te dragen. Er is de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in de samenwerking met de boeren en de plaatselijke autoriteiten en nu staat KPM op het punt om een order binnen te krijgen van de kruidenmonopolist Verstegen uit Nederland. Voor de specifieke details hierover verwijs ik graag naar de nieuwsbrief van Titane. De afgelopen dagen waren nogal hectisch verlopen vanwege de ‘buka sasi’: het sein om de pala/nootmuskaat te oogsten was al ettelijke malen uitgesteld door de kepala kewang. Bung Frans had daardoor zijn terugreis moeten uitstellen. De afgelopen dagen was er een hotline met de kewang-kewang en de boeren (petani-petani). Als het oogstsignaal afgegeven wordt kunnen de boeren aan de slag en hun oogst naar KPM brengen, zodat ze klaargemaakt kunnen worden voor de productie.

Aan de vooravond van ons bezoekje kreeg men over de telefoon het bericht, dat om middernacht een einde zou komen aan de ‘tutup sasi’! De dag van onze komst stond ook in het teken van de start van de productielijn van de Pala. Van lokaal naar internationaal.

Toen we aankwamen waren een drietal vrouwelijke werkneemsters bezig om de eerste oogst voor de productie klaar te maken. We werden hartelijk ontvangen door het team van Petra. Het gebouw ligt in een mooie omgeving, waar men zonder gebruik van airco’s van de natuur kan genieten. Na aankomst zaten wij in de buitenlucht aan de grote tafel met elkaar de activiteiten van KPM door te nemen met professor Kastanja, één van de lokale initiatiefnemers van dit project. Hij kwam vanaf de Pattimura universiteit langs zonder ervan op de hoogte te zijn, dat er wat gasten waren. Hij kwam voor bung Frans, de man, die vanuit Nederland – via Titane – veel tijd heeft gespendeerd aan ‘ontwikkelingssamenwerking’ vanuit Nederland. KPM heeft 30 mensen in dienst vooral vanuit de omgeving van Tawiri en Hatu. De werknemers, die wij tegenkwamen waren allen enthousiast betrokken. Enerzijds is het werk, opdat er eten op tafel komt. Maar anderzijds droegen zij iets uit, wat te omschrijven is als een missie als het gaat om de ‘Pusaka Maluku’. Van de productiemeester, de vrouwen, die het sorteerwerk doen, de timmerman, die bezig is met het in elkaar timmeren van de werkapparaten tot aan de administratieve krachten. Elke keer als ik een onderwijsinstelling in Indonesië betreed kom ik borden tegen aan de muur met de woorden ‘visi’ en ‘misi’. Aanvankelijk dacht ik dat het de namen waren van de kamers, die daar links of rechts waren gelegen. Bij navraag ontdekte ik dat het ging om, waar de instelling voor stond en wat de doelstellingen waren van de betreffende instelling. Bij KPM zag ik geen borden aan de muur, wel zag ik aan de betrokkenheid van de mensen ‘het’ – visie en missie – gebeuren.

3. Extra time

Bij de rondleiding kregen wij steeds meer verwondering voor Bung Frans. In elke ruimte, waar wij kwamen zag je zijn hand. Samen met Petra en de andere werklieden werd de inrichting van de fabriek per werkzaal gerealiseerd. Daarbij is gekozen voor een ecologische benadering, waarbij gebruik werd gemaakt van de locale en duurzame attributen. Voor de bouw van de zelfontworpen droogovens heeft men speciale onderdelen vanuit Nederland laten inschepen. Van buiten denk je dat je een eenvoudige schuur betreedt, maar binnengetreden merk je dat alles met zorg en doelmatigheid is ingericht. We zagen hoogwaardig apparatuur, die gebruikt worden voor de productie van de nootmuskaat. In twee ruimtes waren werktafels getimmerd voor het nodige selecteer werk. Is de noot geschikt voor de internationale markt of is de kwaliteit zodanig, dat het geschikt is voor de nationale markt? Wij vergaapten ons aan de droogmolen, die werkt op zonne energie, waardoor water tot  60 graden Celsius wordt verwarmd om de nootmuskaat te drogen. Zo was er ook een buitenoven om de foelie te drogen. Alles was ontsproten aan het brein van bung Frans, die zijn ideële motieven voor duurzame ontwikkelingssamenwerking verbond met het ontwerpen van de practische werkattributen, die de Pala productie ten goede kwamen. Hij zou de volgende dag van ons bezoek – 3 mei – jarig zijn. Hij is al lang een pensionade, maar lijkt in de werkzaamheden voor de plaatselijke bevolking een tweede leven te zijn begonnen. Hij blijft in de extra tijd die hem gegeven wordt alles in het werk te stellen van een rechtvaardige en duurzame wereld. Als 82-jarige blijft hij elke dag zijn bijdrage leveren aan een nieuwe hemel en een nieuwe aarde. Dat God hem blijft zegenen in zijn verdere actieve leven!

Makassar, 10 mei ’18

Verry Patty